مؤلفه‌هایی که پهلوی را به سمت کشتار در 17 شهریور سوق داد
تاریخ انتشار: ۱۷ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۶۳۹۷۹۲
فارس‌پلاس؛ دیگر رسانه‌ها - همزمان با فرا رسیدنِ ۱۷ شهریور ماه و سالروز قیام مردم کشورمان در این روز علیه رژیم شاه در سال ۱۳۵۷ و کشتار این رژیم در میدان ژاله تهران علیه مردمِ بی دفاع، بحث و مناظرات مختلفی در مورد ابعاد این تحول و رویداد تاریخی، و نقش آن در تسریع روند پیروزی انقلاب اسلامی انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
قاسم تبریزی پژوهشگر تاریخ معاصر کشورمان، در گفت و گو با الف به بازخوانی واقعه تاریخی ۱۷ شهریور پرداخته است.
وی در توضیح مؤلفه‌های اساسی و اصلی که رژیم شاه و تصمیم سازانِ اصلی آن را به سمت رقم زدنِ فاجعه کشتارِ ۱۷ شهریور ماه سوق داد، گفت: «روند پیروزی انقلاب اسلامی از ابتدای سال ۱۳۵۶ آغاز و به طور خاص با شهادت آیت الله سید مصطفی خمینی در اول آبان این سال تشدید شد. در ابتدا رژیم شاه احساس می‌کرد که می‌تواند روند وقوع انقلاب در ایران را کنترل کند با این حال تحولات بعدی و چهلم هایی که پدید آمد، به ویژه در سال ۱۳۵۷ و در قالب قیام های قم و تبریز، عملا نمودهایی از یک حرکتِ عظیم بودند که این احساس را در رژیم شاه ایجاد کردند که روندِ تحولات انقلابی در حال گسترش است».
وی افزود: «در این چهارچوب، رژیم شاه با تغییر نخست وزیر و رئیس ساواک به دنبال ایجاد برخی اصلاحات ظاهری بود تا شاید بتواند جامعه را فریب دهد و روند انقلاب و تحولات انقلابی را معکوس سازد. در این میان، ناکارآمدی دولت جمشید آموزگار باعث برکناری وی شد و به جای او شریف امامی به عنوان نخست وزیر جدید و در قالب تشکیل دولتِ آشتی ملی سر کار آمد. وی استاد اعظم لُژ فراماسونری و دارای سوابق گسترده ای در مدیریت کشور بود. او با شعارِ ایجاد آشتی ملی و با در پیش گرفتن اقداماتی نظیر تعطیل کردن کازینوها و مراکز فساد روی کار آمد، با این حال روندِ تحولات انقلابی در مملکت بسیار گسترده تر و وسیع تر شد و رژیم شاه احساس کرد که کنترل شرایط بسیار سخت است».
این کارشناس تاریخ معاصر کشورمان تصریح کرد: «در این شرایط، یک واقعه مهمی رخ داد و آن برگزاری نماز عید فطر در قیطریه بود. در این نماز جمعیتی میلیونی شرکت کردند(در بیابان های قیطریه که هنوز شرایط فعلی را نداشت) و بعد از نماز مردم با شعار دادن، به سمت جنوب شهر حرکت کردند. آن سیل جمعیت، رژیم شاه را به وحشت انداخت و عملا این باور را در آن ایجاد کرد که این حرکت یک رفراندومِ تمام عیار علیه رژیم شاه از سوی مردم ایران است و آن ها با این اقدامِ خود این رژیم را رد کرده و نامشروع می دانند».
وی گفت: «در این چهارچوب شهید مفتح و شهید بهشتی به مردم تاکید داشتند که هیچگونه درگیری از سوی آن ها ایجاد نشود و مضافا مقادیرِ زیادی گل تهیه شد تا در مسیر، به نیروهای نظامی داده شود. مردم در این چهارچوب شعار می دادند که ما گل می دهیم و چرا ارتش باید به مردم گلوله دهد و به آن ها شلیک کند».
قاسم تبریزی خاطرشان کرد: «روز بعد یعنی 16 شهریور حرکت بعدی شروع شد و بر اساس اسناد ساواک بیش از 45 هزار نفر جمعیت، از سیدخندان به سمت میدان آزادی حرکت می کنند(خیابان روزولت و میدان شهیاد سابق) و بیانیه ای صادر می‌کنند و در چهارچوب آن نفی رژیم شاه، ضرورت ایجاد حکومت اسلامی در ایران به رهبری امام خمینی(ره)، آزادی زندانیان سیاسی و دیگر مسائل را مطرح می سازند. همان روز وقتی جمعیت برمی‌گردند، قرار می شود که فردای آن روز، در ساعت 8 صبح در میدان ژاله(میدان شهدای فعلی) تجمع صورت گیرد».
وی ادامه داد: «در این نقطه رژیم شاه پس از تجمعات گسترده و پیاپی مردمی دچار نوعی وحشت شد و عملا از تحرکات آتی نگرانی شدیدی را حس کرد. مساله ای که رژیم شاه را در مقابله با اعتراضات مردمی جدی و مصمم‌تر کرد. از این رو، ساعت ۱۱ شبِ ۱۶ شهریورماه، دولت وقت تشکیل جلسه می‌دهد و از حکومت نظامی در ۱۲ شهر ایران خبر می دهد. در این راستا، برخی اسناد زمان شاه این نکته را مورد اشاره قرار می دهند که چرا این مساله در ظهرِ روز شانزدهم شهریور اعلام نشده و اساسا چه طرح ها و نیاتی از این موضوع دنبال می شده است؟ به هر حال، بر اساس اسناد ساواک، جمعیت از سمت میدان خراسان و فرح آباد و بهارستان و میدان امام حسین(ع) به سمت میدان ژاله حرکت کردند. در بخش شمال شرقی میدان که کارخانه برق بوده، مامورین رژیم شاه موضع‌گیری می کنند و پس از دو بار اعلام اینکه مردم متفرق شوند، دستور آتش به آن ها داده می شود».
تبریزی افزود: «در این چهارچوب، رژیم شاه این باور را داشت که با انجام این قتل عام، موجب خواهد شد تا مردم عقب نشینیِ قابل توجهی را در برابر این رژیم انجام دهند. در واقع، تحلیل رژیم شاه این بود که با انجام این قتل‌عام نوعی رعب و وحشت در میان افراد جامعه حاکم خواهد شد و روندهای آتی انقلابی را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد. با این حال، عملا خلافِ این مساله را شاهد بودیم. بلافاصله شورای امنیت وقتِ کشور جلسه تشکیل داد و بر این مساله تاکید شد که هر کسی در بیمارستان ها(به دلیل تیراندازی های نیروهای رژیم به مردم) بستری شد به دستگاه های نظامی و امنیتی منتقل شود و در عین حال دستگیری ها نیز گسترده شدند.
با این همه، این قبیل اقدامات نه تنها کاری از پیش نبردند بلکه عملا با تبدیل شدنِ ۱۷ شهریور و قیام آن به یک یوم الله، مقامت مردمی نیز گسترده‌تر شد. در این فضا، ساواک تلاش‌های گسترده‌ای را انجام داد تا بتواند تحرکات انقلابی را کنترل کند با این حال بیانیه‌ها و اعلام حمایت های مراجع و آیات عظام از شهرهای مختلف کشورمان در حمایت از تحرکات انقلابی، عملا روند پیروزی های مردمی بر رژیم شاه را تسریع و تقویت کرد. به یاد داشته باشیم همزمان با تهران، در مشهد و شهرهای دیگر کشورمان نیز تظاهرات مردمی برقرار بوده است با این حال قتل و عامی که در تهران انجام شد در نوعی خود بی سابقه بود».
قاسم تبریزی در توضیحِ نقش کنشگران خارجی در وقوع فاجعه ۱۷ شهریور ماه نیز گفت: «در این نقطه باید به این نکته اشاره کرد که مثلا رئیس سرویس اطلاعاتی فرانسه ماهانه ۵۰ هزار دلار از رژیم شاه حقوق می گرفت تا به این رژیم مشاوره های لازم را جهت برخورد با حرکت های انقلابی مردم کشورمان بدهد. مساله ای که اسناد آن نیز منتشر شده است. سفرای انگلستان و آمریکا نیز درست از اول سال ۱۳۵۷ شمسی، هفته ای یک یا دو مرتبه با شاه ملاقات داشتند و او را به مقاومت و ایستادگی دعوت می‌کردند. ماموران اسرائیلی نیز بر اساس اسنادی که اکنون در دست است، آموزش هایی را به دستگاه های سرکوبگر رژیم شاه نظیر ساواک می دادند. در واقع تمامیِ این طرف ها این احساس را داشتند که مردم ایران برخاسته‌اند و رژیم شاه رفتنی است».
وی افزود: «با این حال، خودِ رئیس وقت ساواک که آن زمان "ناصر مقدم" بود، تأکید داشت که تحرکات انقلابی نوعی کنشگری از سوی به اصطلاح عوامل وابسته به کمونیست‌ها و شوروی است که آمده‌اند و می‌خواهند در ایران ایجاد تغییر و انقلاب کنند. در مقابل، سازمان سیا تاکید داشت که بهتر است روند تحولات در ایران به پیش رود و در یک نقطه مشخص یک برخورد گسترده با تحولات انقلابی انجام شود. در این نقطه باید توجه داشته باشیم که نوعی اختلاف در درونِ دولت آمریکا میان سازمان سیا، دفتر رئیس جمهورِ این کشور و وزارت خارجه آن در مورد تحولات انقلابی ایران وجود داشت. مساله ای که به طور خاص هم مورد اشاره کارتر بود و هم سالیوان آخرین سفیر آمریکا در ایران».
قاسم تبریزی تصریح کرد: «وزارت خارجه آمریکا تاکید داشت که نباید با تحرکات انقلابی ایران به نحو شدیدی برخورد کرد و باید دیپلماسی را مورد استفاده قرار داد و با برخی عناصر در ایران نظیر ملیونِ ایرانی ارتباط گرفت و مسیر تحولات انقلابی در ایران را منحرف کرد. در نقطه مقابل سازمان سیا تأکید داشت که باید اجازه داد روند تحولات در ایران همچنان ادامه پیدا کند و در وقتِ مقتضی، ضربه‌ای کاری به انقلاب اسلامی در ایران وارد کرد و رژیم شاه را حفظ کرد. با این حال، کارتر و دفتر ریاست جمهوری آمریکا باور داشتند که با تحرکات انقلابی و خیزش مردم در ایران باید صریحا و شدیدا برخورد کرد.
وی در پایان یادآور شد: در این میان، سفرای انگلستان و آمریکا نیز بارها و بارها در خاطرات خود ذکر کرده‌اند که مرتب با شاه دیدار داشتند و به وی روحیه می دادند و حمایت کامل دولت‌های متبوع خود از رژیم وی را اعلام می داشتند. از این رو باید گفت که اساسا چون بازیگران خارجیِ ذکر شده از حضور رژیم شاه در قدرت نفع می بردند، طبیعتا همکاری‌های نزدیکی نیز با آن جهت مهار و سرکوب حرکت‌های انقلابی در کشورمان داشتند که مواردی از این همکاری‌ها پیشتر مورد اشاره قرار گرفت».
منبع: فارس
کلیدواژه: 17 شهریور محمدرضا شاه الف کشتار انقلابیون
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۶۳۹۷۹۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
علم الهدی: در بحث حجاب، نمی‌شود مردم یک گوشه بنشینند و تماشاچی باشند
نماینده ولی فقیه در استان خراسان رضوی در خصوص بحث حجاب گفت: اگر مردم بخواهند یک گوشه بنشینند، تماشاچی باشند و بگویند آقای خطیب نماز جمعه، آقای نیروی انتظامی، شما بیا این ناهنجاری را درست کن، اینطور نمی‌شود! برادران و خواهران، جهت گیری انقلاب در جامعه ما با میدان داری مردم محقق می‌شود.
به گزارش ایسنا، حجت الاسلام سید احمد علم الهدی در خطبه سیاسی نماز جمعه این هفته که با حضور زائران و مجاوران در حرم مطهر رضوی برگزار شد، با اشاره به ابعاد فرهنگی و دستاوردهای گسترده عملیات وعده صادق اظهار کرد: این روزها نقل هر محفل و مجلسی، صحبت پیرامون دستاوردها و پیامدهای عملیات وعده صادق است و عمدتاً این موردتوجه است که چقدر از این موشک‌ها به هدف نشسته و چند درصد رهگیری شده اما آنچه مهم‌تر از همه بود، اراده قوی، قدرتمند و مقتدرانه نیروهای مسلح ایران بود که اسرائیل را ذلیل کرد، هیمنه آن را درهم شکست و قلب مسلمانانی را که حکام آن ها، افراد دست نشانده، سرسپرده و بی‌لیاقت وابسته به جهان استکبار بودند، شاد کرد.
وی افزود: تمجیدی که از این عملیات در سطح عالم صورت گرفت، نسبت به ملتی بود که ۴۵ سال است در معرض تهاجمات و تحریم‌های پیوسته دشمن هستند اما نه تنها عقب ننشسته‌اند بلکه امروز در این منطقه پربلا میدان داری می‌کنند.
نماینده ولی فقیه در استان خراسان رضوی با تأکید بر ضرورت حفظ فرهنگ انقلابی در اقشار مختلف مردم و به خصوص جوانان خاطرنشان کرد: آن چیزی که نسل جوان ما باید درباره آن بیندیشد و ابعاد و سرمنشأ آن را دنبال کند، همین روحیه و فرهنگ انقلابی است. شما که شاهد این قهرمانی و قدرت هستید، امروز آن را لمس می‌کنید اما پیش از این ها، در دفاع مقدس بود که جهان درک کرد ایرانی‌ها حتی اگر هم با گوشت و پوست باشد اما در فتح المبین و خیبر عقب نشینی نمی‌کنند.
وی ادامه داد: یک عده افراد کوتاه فکر و اندک اندیش بودند که از همان روزهای اول به امام (ره) می‌گفتند شما با چه قدرتی می‌خواهید به مصاف شاهی بروید که دنیا پشت سر اوست اما هدف برآورده شد، مردم آمدند، این نهضت را به سرانجام رساندند و با سینه خشک به مصاف گلوله داغ رفتند تا کربلایی که شنیده‌ایم و شنیده اید، یکبار دیگر در خیابان‌های مشهد و تهران و تبریز و قم و اصفهان تکرار شود. اراده این ملت، پرورش یافته بر بستر انقلابی است که در فرهنگ خداباوری ریشه دارد. امام بزرگوار به مردم در این خط جهت داد و اندیشه‌ای را نهادینه کرد که در اراده انقلاب، دفاع مقدس و اکنون عملیات وعده صادق نمود پیدا می‌کند.
عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: امروزه این نگرانی وجود دارد که نکند فرهنگ انقلابی‌گری در جامعه و به خصوص نسل جوان توسط دشمن براندازی شود. وقتی بینش‌های انقلابی رو به ضعف بگذارد و چشم‌ها متوجه زرق و برق جریان‌های مادی باشد، بدیهی است که این فرهنگ تضعیف شود و آن زمان است که آن اراده قوی رو به ضعف خواهد گذاشت.
وی تأکید کرد: ما به یک تحول و تجدید حیات فرهنگی نیاز داریم تا نسل آینده بتواند در بستری از جهت گیری‌های انقلابی ملت رشد کند. این تحول هم باید از ناحیه ملت و دولت به صورت همزمان باشد؛ ملتی که فراتر از فرهنگ مشتری مداری در میدان باشد و دولتی که مافوق یک ناصح مشفق، برای صیانت از فرهنگ هزینه بدهد.
علم الهدی گفت: اینکه شما بنده را ببینید و بابت حضور بانوان بدحجاب در بافت پیرامون حرم گلایه کنید، این همان منطق مشتری مداری است. عزیز من، فقط به گفتن ما نیست بلکه مردم و به خصوص جوانان متدین ما باید خودشان میدان داری کنند. از سوی دیگر، حکومت هم باید فراتر از یک ناصح مشفق، در میدان باشد و هزینه‌های اجرای فرهنگ را بپردازد چون صیانت از فرهنگ، هزینه دارد. نمی‌شود ما در سازمان برنامه و بودجه بنشینیم برای همه چیز کشور برنامه ریزی کنیم و بعد دست آخر ببینیم چقدر پول باقی ماند و همان خرج فرهنگ باشد.
وی بیان کرد: اگر مردم بخواهند یک گوشه بنشینند، تماشاچی باشند و بگویند آقای خطیب نماز جمعه، آقای نیروی انتظامی، شما بیا این ناهنجاری را درست کن، اینطور نمی‌شود! برادران و خواهران، جهت گیری انقلاب در جامعه ما با میدان داری مردم محقق می‌شود.
امام جمعه مشهد با انتقاد از تحریف کلام و منطق رهبر معظم انقلاب در میدان عمل اظهار کرد: مایه تأسف است که امروزه شاهد تکرار و تحریف منطق رهبری در سطح مسئولان هستیم. به طور مثال، اوامر قطعی و صادرشده از ناحیه ولایت در مسائل فرهنگی به جای اینکه عمل شود، موردتکرار مستمر قرار می‌گیرد و مسئولین به صورت پیوسته همان چیزی را می‌گویند که رهبری فرموده اند. این چه بساطی است؟ رهبری می‌فرماید که عمل شود، نه اینکه شما تکرار کنید.
وی افزود: از یک جنبه دیگر، همین بحث جذب حداکثری که یکی از راهبردهای مقام معظم رهبری و به این معناست که همه جریانات دولتی و تشکل‌های مردمی همت کنند تا افراد از جریان‌های لائیک و لامذهب خارج و به جمعیت انقلابی افزوده شوند. این مبنای کلام و عمل است اما گاهی اوقات حرکت‌های ضدارزش و ناهنجاری در فلان برنامه تلویزیونی یا فلان نهاد حکومتی اجرا می‌شود که وقتی پیگیر می‌شویم، جواب می‌دهند به خاطر جذب حداکثری است. کدام جذب؟ می‌خواهید به بهانه پرکردن سبد جمعیت انقلابی، همان کسانی را هم که انقلابی هستند، از خود برنجانید؟
نماینده ولی فقیه در استان خراسان رضوی خاطرنشان کرد: مثلاً همین اواخر، اینکه پیوسته بر بازگشت عناصر ناپاک، ضدانقلاب و خارج‌نشین تأکید می‌شود، این از همان مصادیق تحریف است. وقتی هم که سوال می‌کنیم می‌گویند به خاطر جذب حداکثری. عزیزان من، حداکثری که با آوردن اینها جذب می‌شود، نه جذب شما بلکه جذب همین افراد می‌شود. این چه منطقی است که شما دارید؟
وی با اشاره به آیه ۱۱۲ سوره مبارکه هود ادامه داد: خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید «فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَکَ وَلَا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ» یعنی اگر شما در جریان استقامت خود، یک اراده قوی در مردم ایجاد کردید اما پاسدار آن نبودید، این طغیان در برابر نعمتی است که خداوند بینا به شما عنایت کرده و در درگاه پروردگار حساب و کتاب خواهد شد. برادران و خواهران، عزیزان من، مبنای عمل این است. کسانی که در بعضی حرکت‌ها و جریان‌های مردمی، مدعی توسعه فرهنگ دینی هستند، باید بیایند جامعه دینی را توسعه بدهند. این همان تحولی است که هم برپایه دستگاه‌های حکومتی و هم مبتنی بر اراده مردمی، می‌تواند منجر به اقتدار مضاعف ملت در عرصه‌های مختلف شود.
پلمب بیمارستان محب مهر به دلیل کشف حجاب صحت ندارد